Kosovo - Một lịch sử đầy sự kiện

Tuyên bố độc lập của tỉnh có đa số người Albania khỏi đất mẹ Serbia chỉ mang tính biểu trưng bởi Kosovo đã khá độc lập với Belgrade từ năm 1999, nhưng sự kiện này đặt dấu chấm hết cho sự phân chia Liên bang Nam Tư và mở ra một thời kỳ bất ổn mới ở Balkans.

Sau Slovenia, Croatia, Macedonia, Bosnia-Hezgovina và Montenegro, đến lượt Kosovo cắt đứt “dây rốn” đang gắn họ với Serbia về mặt luật pháp.

Những yêu sách dân tộc đầu tiên của người Albania ở Kosovo, đòi một quy chế cộng hòa cho tỉnh của mình, đã được đưa ra từ cuối những năm 1960 tại nước Nam Tư của Tito. Khi đó, hình mẫu liên bang Nam Tư, vốn nhằm giải quyết “vấn đề dân tộc”, đã bắt đầu bị rạn nứt. Người Croatia nổi dậy chống lại sự chế ngự của người Serbia và đòi quyền cho dân tộc mình. Một năm sau khi Tito chết, năm 1981, các cuộc biểu tình của sinh viên đã bị cảnh sát Serbia ở Kosovo trấn áp. Khi bức tường Berlin sụp đổ, một khoảng trống về tư tưởng lớn dần ở Nam Tư. Và nó nhanh chóng được lấp đầy bằng chủ nghĩa dân tộc.

Sự gia tăng chủ nghĩa dân tộc Serbia đặt dấu ấn vào năm 1986, khi Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Belgrade khôi phục chủ nghĩa dân tộc Serbia bằng việc lên án sự phân biệt chủng tộc mà người Serbia là nạn nhân. Khi đó Slobodan Milosevic đang leo cao trên chính trường. Ông dùng Kosovo để tạo đà cho sự nghiệp của mình. Ngày 28/6/1989, nhân kỷ niệm 600 năm thất bại của người Serbia trước người Thổ Ottoman, ông hứa trước một triệu người Serbia là sẽ bảo vệ danh dự bị bôi nhọ của họ. Những tuyên bố của ông đã châm ngòi lửa xung đột.

Năm tiếp theo, Milosevic hủy quy chế tự trị của Kosovo. Người Albania trả đũa bằng cách bí mật tổ chức trưng cầu dân ý độc lập vào năm 1992. Nhưng khi các cuộc ly khai kéo theo chiến tranh liên tiếp ở Slovenia, rồi Croatia và sau đó là Bosnia, thì vị “tổng thống” được người Kosovo bầu ra là Ibrahim Rugova đã áp dụng một chính sách bất bạo động chống lại người Serbia. Kosovo đã vượt qua các cuộc chiến Balkans những năm 1990 trong hòa bình.

Tuy nhiên, sự yên tĩnh mang tính tương đối ấy không kéo dài. Người Albania là những người mất nhiều nhất trong thỏa thuận Dayton năm 1995, thỏa thuận chấm dứt chiến tranh Bosnia. Bằng việc đòi phương Tây không đưa vấn đề Kosovo vào các cuộc đàm phán, ông Milosevic đã đặt một quả bom nổ chậm ở Balkans.

Làn sóng nổi dậy bùng lên ở Kosovo. Trên các quả đồi ở Drenica - trái tim nghèo đói của Kosovo - một nhóm vũ trang bí mật mang tên UCK đã rút ra kinh nghiệm từ thất bại của chiến lược bất bạo động mà ông Rugova áp dụng. UCK đã phát động chiến dịch của mình.

Các cuộc đụng độ giữa những người nổi dậy đòi độc lập và các lực lượng của Serbia ngày càng tăng. Belgrade cũng tăng cường trấn áp. Tháng 1/1999, vụ thảm sát người Albania ở Racak trở thành giọt nước tràn ly. Phương Tây, vốn có quá nhiều vấn đề ở Bosnia, đã vào cuộc. Hội nghị Rambouillet tại Paris, Pháp, được triệu tập mùa xuân năm đó với ý định áp đặt một giải pháp chính trị cho quân nổi dậy nhưng không thành.

NATO lao vào cuộc chiến chống Serbia. Ngày 24/3/1999, NATO phát động một chiến dịch ném bom trên không nhằm vào Serbia. Hàng trăm ngàn người Albania bị các nhóm quân của Milosevic đuổi khỏi Kosovo. Sau 78 ngày ném bom, Belgrade nhượng bộ. Tại Kosovo, lực lượng Serbia được thay thế bằng lính của NATO và Liên hợp quốc. Kosovo trở thành xứ bảo trợ quốc tế, đặt dưới sự chỉ đạo của LHQ. Quy chế của tỉnh này được đóng băng trong 5 năm.

Suốt mùa hè năm 1999, bạo lực tăng cao chống lại người Serbia sống trong các khu vực toàn người Albania ở phía nam đất nước. Sau Bosnia, Kosovo là một bằng chứng mới cho thấy thất bại chính trị của phương Tây khi định khởi động chủ nghĩa đa sắc tộc ở Balkans.

Tại Belgrade, hậu quả trực tiếp của cuộc oanh tạc của NATO là Milosevic bị lật đổ ngày 5/10/2000. Phương Tây khi đó muốn thiết lập một chính quyền thân châu Âu ở Belgrade, mà người Albania ở Kosovo có thể chấp nhận hợp tác. Nhưng tháng 3/2003, vụ ám sát Zoran Djindjic, chính khách duy nhất của Serbia muốn giải quyết vấn đề Kosovo, đã dập tắt hy vọng này. Và chủ nghĩa dân tộc Serbia sống lại.

Người Albania coi độc lập như một sự đã rồi từ khi NATO chiến thắng năm 1999. Các mốc liên tiếp được đặt ra để giải quyết quy chế cho tỉnh này đã kéo theo sự bất động về kinh tế và sự vô cảm chính trị. Đội quân của LHQ ở Kosovo liên tục mắc sai lầm. Họ bị người Kosovo coi là một lực lượng chiếm đóng. Những lời phàn nàn ngày càng nhiều. Đến tháng 3/2004, mọi thứ bùng nổ. Một cuộc biểu tình được tổ chức sau cái chết của hai em bé người Albania ở dòng sông Ibar đã biến thành vụ đụng độ chống người Serbia, làm 19 người chết. Kosovo trở thành một quả bom xã hội, một nhân tố gây nguy hiểm cho cả khu vực.

Biết là khả năng tách ra độc lập của tỉnh này là khó tránh, cộng đồng quốc tế đã cố gắng lần cuối nhằm kéo hai bên lại với nhau. Đầu năm 2007, kế hoạch gửi đại sứ của LHQ Martti Ahtisaari đã bị Serbia bác bỏ vì ông này chủ chương một nền độc lập dưới sự giám sát của cộng đồng quốc tế ở Kosovo.

Chính quyền Serbia, với sự ủng hộ của Nga, kiên quyết không để cho Kosovo tách ra, nhưng có sự trợ giúp của nhiều nước lớn ở châu Âu và đặc biệt là của Mỹ, người Albania ở Kosovo đã chọn cách đơn phương tuyên bố độc lập.

(theo Le Figaro)

(Nguồn: vnexpress)